Yếu kém của ngành giao thông vận tải - không lẽ người dân gánh

Yếu kém của ngành giao thông vận tải - không lẽ người dân gánh

Tấn Đức

(TBKTSG) - Kết quả kiểm tra năm công trình giao thông trọng điểm, vừa được Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) công bố vào tuần trước, cho thấy tất cả đều có vấn đề về chất lượng. Đây rõ ràng không phải là kết quả bất ngờ, vì quyết định thanh tra của bộ là xuất phát từ phản ánh trên các phương tiện truyền thông đại chúng về tình trạng xuống cấp nhanh chóng của những công trình này, cho dù tất cả đều mới được đưa vào khai thác.

Những dự án này gồm đại lộ Thăng Long, đường cao tốc TPHCM - Trung Lương và Cầu Giẽ - Ninh Bình, dự án cầu Thanh Trì và đoạn phía Nam đường vành đai 3, dự án sửa chữa cầu Thăng Long.

Tất cả những sai sót, khiếm khuyết của các dự án trên, theo Bộ GTVT, đều là những lỗi kỹ thuật. Đó là thành phần cấp phối của lớp đá dăm không đúng quy cách, độ chặt kém, độ dẻo vượt quá tiêu chuẩn cho phép; nền đường đắp không đủ độ chặt; giải pháp thiết kế và sử dụng kết cấu đường không phù hợp...

Báo cáo của Bộ GTVT cũng chỉ ra những người có khả năng phải chịu trách nhiệm về các khiếm khuyết, khiến cho công trình bị xuống cấp, gồm từ chủ đầu tư, tư vấn thiết kế, tư vấn giám sát, nhà thầu thi công. Tuy nhiên, bộ lại không cho biết nguyên nhân gốc rễ của những khiếm khuyết kỹ thuật này là gì? Có phải do non kém về kinh nghiệm và trình độ chuyên môn hay không?

Thật khó có thể chấp nhận những sai sót ở những công trình trọng điểm mang tầm quốc gia kể trên là do non kém về chuyên môn. Không ít sai sót kỹ thuật, được Bộ GTVT chỉ ra, đều là những kỹ thuật cơ bản mà bất kỳ một kỹ sư cầu đường mới ra trường nào cũng có thể nắm vững. Cũng không phải do chi phí đầu tư ít làm giảm chất lượng. Những công trình này đều có chi phí đầu tư rất cao. Chẳng hạn như dự án đường cao tốc TPHCM - Trung Lương, toàn tuyến chỉ dài 61,9 ki lô mét, trong đó có 40 ki lô mét là đường cao tốc và phần còn lại là đường dẫn, nhưng tốn kém đến 500 triệu đô la Mỹ. Ở đây có lẽ chỉ có hai cách để lý giải cho những khiếm khuyết về kỹ thuật của các dự án này.

Thứ nhất là làm ẩu. Các đơn vị tư vấn thiết kế đã ẩu khi lựa chọn giải pháp thiết kế và thi công, giải pháp tiêu thoát nước và sử dụng kết cấu chưa phù hợp. Các nhà thầu thi công ẩu, nên chất lượng nền đường và mặt đường không đảm bảo kỹ thuật. Còn chủ đầu tư và tư vấn giám sát buông lỏng quản lý, làm không hết trách nhiệm.

Cách lý giải thứ hai là vốn đầu tư cho công trình đã bị thất thoát. Vì vốn đầu tư thực cho dự án không còn như dự toán ban đầu, nên tư vấn thiết kế phải chọn những phương án thiết kế chưa phù hợp, nhưng ít tốn kém. Còn với đơn vị thi công, để đáp ứng với số tiền thực nhận được, họ đành chọn loại vật liệu không đủ tiêu chuẩn nhưng rẻ tiền. Họ phải cắt xén bớt thời gian lu lèn, làm giảm độ chặt của nền đường, để tiết kiệm. Họ phải chọn giải pháp thi công không đáp ứng yêu cầu kỹ thuật, nhưng có chi phí phù hợp với số tiền nhận được... Còn bên giám sát, vì một lý do nào đó, cũng dễ dãi cho qua.

Điều đáng nói ở đây là tình trạng các công trình giao thông kém chất lượng không phải ít, nếu không nói là khá phổ biến. Nó không chỉ gây lãng phí nguồn lực của quốc gia, mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến hiệu quả sử dụng vốn đầu tư của Nhà nước, góp phần tạo ra những bất ổn vĩ mô cho nền kinh tế.

Trong một cuộc họp báo mới đây của Bộ GTVT để giải thích về đề xuất thu phí lưu hành xe ô tô, gắn máy và phí vào trung tâm các thành phố trong giờ cao điểm, Bộ trưởng Đinh La Thăng cho rằng, số tiền người dân đóng góp, qua xăng dầu, không đủ để duy tu và bảo dưỡng đường bộ, nên phải tạo thêm nguồn thu. Từ câu chuyện về chất lượng của năm công trình giao thông trọng điểm, chúng ta có quyền hoài nghi việc thiếu tiền để duy tu, bảo dưỡng đường có thật là do người dân đóng góp không đủ, hay do chất lượng đường sá làm quá kém, nên bị xuống cấp quá nhanh.

Rõ ràng, nếu các công trình cầu đường được làm đúng kỹ thuật, bảo đảm chất lượng theo tiêu chuẩn quốc tế, thì sẽ giảm được đáng kể chi phí bảo trì, sửa chữa. Vì vậy, trước khi nghĩ đến việc tạo thêm các loại phí để có thêm nguồn tài chính để đầu tư cho mạng lưới đường bộ, Bộ GTVT cần giải quyết dứt điểm vấn để chất lượng của các công trình. Đây mới là giải pháp tối ưu và cấp bách cần thực hiện.